ADLİ PARA CEZASINDA KİŞİNİN EKONOMİK DURUMU GÖZ ÖNÜNDE BULUNDURULMALI

T.C

YARGITAY

CEZA GENEL KURULU

ESAS NO.2017/1022

KARAR NO.2019/628

KARAR TARİHİ.24.10.2019

Kararı Veren, Yargıtay Dairesi : 3. Ceza Dairesi

Mahkemesi :Asliye Ceza

Sayısı : 692-630

ÖZET: Adli para cezasının bir gün karşılığı miktarın, kişinin ekonomik durumu ve diğer şahsi hallerinin göz önünde bulundurulmak suretiyle tespit edilmesi gerektiği, anılan Kanun'un 52. maddesinin gerekçesinde; "Halen yürürlükte olan ve Hükümet Tasarında da muhafaza edilen, para cezası sistemi, cezadan beklenen amaçları gerçekleştirmekten uzak kalmaktadır. Özellikle enflasyon nedeniyle Türk parasının değerinin düşmesi karşısında, para cezalarını artırmak için sık sık yapılan kanun değişikleri de, uygulamada çeşitli sorunlara yol açmaktadır. Bu sorunların giderilmesi için para cezasının miktarının belirlenmesinde 'memur maaş katsayısı' veya 'yeniden değerleme oranı' gibi ölçütlerin dikkate alınması ise, ceza hukuku ilkeleriyle bağdaşmamaktadır.

Suç işleyen kişinin ekonomik durumu dikkate alınmadan hükmolunan para cezası, eşitlik ilkesine aykırı sonuçlar doğurmaktadır. Ödeme gücü olan kişi üzerinde etkisi olmayan, ödeme gücü olmayanı ise sonuçta yine infaz kurumuna gönderilmesini sonuçlayan bu sistemden vazgeçilerek; gün para cezası olarak adlandırılan ve günümüzde Almanya, Avusturya, Polonya, İsveç, Finlandiya, Danimarka ve hatta, Fransa gibi bir çok ülkede uygulanan sisteme geçilmiştir.

Gün para cezası sisteminin temel amacı, para cezasının kişinin ödeme gücüne göre belirlenmesi yoluyla, suç işleyen zengin ile fakir arasındaki eşitsizliği gidermektir. Bunun yanında sistem, uygulaması basit, etkili, saydam ve para cezasından güdülen amaçları yerine getirebilecek özelliktedir..." şeklindeki açıklamayla belirtilmiştir.

Bu düzenlemeye göre kanun koyucu, verilen cezadan beklenen etkinin oluşturulabilmesi için adli para cezasının belirlenmesinde kişinin ekonomik gücünün önemli olduğunu vurgulamış, bununla birlikte belirtilen soyut çerçeve içerisinde bir gün karşılığı miktarı takdir etme yetkisini yargılamayı yapan hakime vermiştir.

Kasten yaralama suçundan sanık ...'nın TCK'nın 86/2, 86/3-e, 62 ve 58. Maddeleri uyarınca 5 ay hapis cezası ile cezalandırılmasına ve cezasının mükerrirlere özgü infaz rejimine göre çektirilmesine ilişkin Mersin (Kapatılan) 5. Sulh Ceza Mahkemesince verilen 06.09.2012 tarihli ve 75-1035 sayılı hükmün sanık tarafından temyiz edilmesi üzerine dosyayı inceleyen Yargıtay 3. Ceza Dairesince 01.07.2014 tarih ve 10317-26530 sayı ile; "Sanık hakkında tekerrüre esas alınan Mersin 5. Asliye Ceza Mahkemesinin 2006/1418 Esas, 2008/1137 Karar sayılı ilamıyla 5237 sayılı TCK'nın 125/1 ve 151/1. Maddelerine istinaden verilen doğrudan 220 TL ve 200 TL adli para cezalarının 1412 sayılı CMUK'nın 305/1. maddesi gereğince kesin nitelikte olduğu ve aynı maddenin son fıkrası uyarınca tekerrüre esas alınamayacağı gözetilmeksizin sanık mükerrir kabul edilerek hakkında 5237 sayılı TCK'nın 58. maddesi hükmünün tatbik edilmesi," isabetsizliğinden bozulmasına karar verilmiştir.

6545 sayılı Kanun'un 84. maddesiyle 5320 sayılı Kanun'a eklenen geçici 6. maddenin 1. fıkrası uyarınca sulh ceza mahkemelerinin kaldırılması nedeniyle dosyanın devredildiği Mersin 18. Asliye Ceza Mahkemesince bozmaya uyularak yapılan yargılama sonucunda 04.11.2014 tarih ve 372-134 sayı ile, sanığın TCK'nın 86/2, 86/3-e, 62/1 ve 52/2-4. maddeleri uyarınca 6.000 TL adli para cezası ile cezalandırılmasına ve taksitlendirmeye karar verilmiştir.

Bu hükmün de sanık tarafından temyiz edilmesi üzerine dosyayı inceleyen Yargıtay 3. Ceza Dairesince 09.09.2015 tarih ve 8079-24936 sayı ile; "Sanığın hazırlıkta çaycı olduğunu, aylık ortalama 500 TL kazandığını, Mahkemede hurdacı olduğunu, aylık 600 TL kazandığını beyan ettiği, 02.02.2012 tarihli sanığın ekonomik sosyal durumuna ilişkin kolluk araştırma tutanağına göre de herhangi bir işte çalışmadığı, geçimini babasının sağladığı, üzerine kayıtlı menkul ve gayrimenkulünün olmadığının bildirilmiş olmasına göre, TCK'nın 52/2. maddesi gereğince en az yirmi ve en fazla yüz Türk Lirası olan bir gün karşılığı adli para cezasının miktarı, kişinin ekonomik ve diğer şahsi halleri göz önünde bulundurularak takdir edileceği belirtilmesine karşın, düzenli bir geliri olmayan sanık hakkında bir gün karşılığı 20 TL yerine, 40 TL adli para cezası belirlenerek sanığa fazla ceza tayini," isabetsizliğinden bozulmasına karar verilmiştir.

Yerel Mahkeme ise 09.12.2015 tarih ve 692-630 sayı ile; "...5237 sayılı TCK'nın 52/2. maddesinde en az 20 TL en fazla 100 TL olan bir gün karşılığı adli para cezasının miktarı, kişinin ekonomik durumu ve diğer şahsi halleri göz önünde bulundurularak takdir edilecek hükme bağlanmıştır. Yasa maddesine göre, adli para cezasının miktarı takdir edilirken sanığın yalnızca ekonomik halleri gözetilmeyecektir. Bozma gerekçesi ise yalnızca sanığın ekonomik halini esas almıştır. Halbuki sanığın adli sicil kaydı incelendiğinde, çok sayıda suç kaydı olduğu, dolayısıyla suç işlemeye eğimli olduğu, bu hali ile sosyal ve şahsi hali dikkate alınarak cezaların caydırıcılık ilkesinden hareketle adli para cezasının bir gün karşılığı 20 TL değil 40 TL olarak takdir edilmiştir. Öte yandan anılan Yasa 01.06.2016 tarihinde yürürlüğe girmiş olup suç tarihi ise 06.11.2011'dir. Yani Yasa'nın çıktığı tarihten itibaren 5,5 yıl gibi bir

süre sonra suç işlenmiştir. Ülkenin ekonomik koşulları, paranın alım gücü, enflasyonist ortam ve (geçmişinde çok sayıda suç kaydı bulunan sanığın kişiliği ve sosyal durumuna göre) cezanın caydırıcılık ilkeleri dikkate alındığında hükmedilen cezanın fazla olmadığı açıktır. Nitekim anılan 52. maddenin gerekçesinde de 'Özellikle enflasyon nedeniyle Türk parasının değerinin düşmesi karşısında para cezalarını arttırmak için sık sık yapılan yasa değişiklikleri de uygulamada çeşitli sorunlara yol açmaktadır. Bu sorunların giderilmesi için para cezasının miktarının belirlenmesinde 'memur maaş kat sayısı' veya 'yeniden değerleme oranı' gibi ölçütlerin dikkate alınması ise ceza hukuku ilkeleri ile bağdaşmamaktadır.' denilmiştir. 5237 sayılı TCK'nın 1. maddesinde de suç işlenmesinin önlenmesi, ceza yasasının amaçları arasında sayılmıştır. Çok sayıda sabıkası olan sanık için verilen ceza miktarı Yasa'nın 1. maddesindeki 'suç işlenmesinin önlenmesine dair' amacına da uygundur.

Sonuç itibarıyla anılan Yasa'nın 52. maddesinin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren suçun 5,5 yıl sonra işlenmiş olmasına göre ülkemizdeki enflasyonist ortam, paranın alım gücü, ülkenin ekonomik koşulları, cezaların caydırıcılık ilkesi, suç işlenmesinin önlenmesinin ceza yasasının amaçları arasında olması, Yargıtay bozma ilamında da belirtildiği gibi 'adli para cezasının kişinin ekonomik ve diğer şahsi halleri göz önünde bulundurularak takdir edileceği' tespitine göre yalnızca kişinin ekonomik durumunun gözetilmeyeceği hususu,Yasa'da da bunun açıkça belirtilmiş olması ve daha da önemlisi yargılamayı yapan sanıkla yüz yüze kalan delilleri kürsüde bizzat takdir eden hakimin takdir yetkisi hususları dikkate alındığında Mahkememizin önceki hükmü usul, yasa ve dosya içeriğine uygun olduğundan yüksek Yargıtay bozma ilamına karşı direnilmek durumunda kalınmıştır." Gerekçesiyle bozmaya direnerek sanığın önceki hüküm gibi 6.000 TL adli para cezası ile cezalandırılmasına karar vermiştir.

Direnme kararına konu bu hükmün de sanık ve Cumhuriyet savcısı tarafından temyiz edilmesi üzerine, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının 09.02.2016 tarihli ve 23752 sayılı "bozma" istekli tebliğnamesi ile Yargıtay Birinci Başkanlığına gelen dosya, Ceza Genel Kurulunca 07.12.2016 tarih ve 204-601 sayı ile; 6763 sayılı Kanun'un 38. maddesi ile 5320 sayılı Kanun'a eklenen geçici 10. madde uyarınca kararına direnilen Daireye gönderilmiş, aynı madde uyarınca inceleme yapan Yargıtay 3. Ceza Dairesince 14.09.2017 tarih ve 490-10899 sayı ile; direnme kararının yerinde görülmemesi üzerine Yargıtay Birinci Başkanlığına iade edilen dosya, Ceza Genel Kurulunca değerlendirilmiş ve açıklanan gerekçelerle karara bağlanmıştır.

TÜRK MİLLETİ ADINA

CEZA GENEL KURULU KARARI

Kasten yaralama suçunun sübutuna ilişkin bir uyuşmazlık ve bu kabulde dosya içeriği itibarıyla herhangi bir isabetsizlik bulunmayan somut olayda, Özel Daire ile Yerel Mahkeme arasında oluşan ve Ceza Genel Kurulunca çözümlenmesi gereken uyuşmazlık; Yerel Mahkemece TCK'nın 52/2. maddesi uyarınca uygulama yapılırken, adli para cezasının bir gün karşılığının 40 TL olarak takdir edilmesinin isabetli olup olmadığının belirlenmesine ilişkindir.

İncelenen dosya kapsamından;

Sanığın sosyal ve mali durumuna ilişkin 02.02.2012 tarihli tutanakta; sanığın tutanak tarihi itibarıyla ceza evinde bulunduğu, ceza evine girmeden önce ailesi ile birlikte yaşadığı, bekar olduğu, herhangi bir işte çalışmadığı, geçimini babasının sağladığı, babasının emekli, annesinin ev hanımı, genel durumunun normal olduğu, üzerine kayıtlı menkul veya gayrimenkul bulunmadığının belirtildiği,

Kolluk tarafından düzenlenen 10.11.2011 tarihli şüpheli bilgi alma tutanağının "mesleği, ekonomik durumu" ile ilgili kısmında; "çaycı-500 TL" ibarelerine yer verildiği, Mahkemece sanığın savunmasının alındığı 07.05.2012 tarihli duruşma tutanağında, sanığın evli ve 1 çocuklu olduğunu, hurdacılık yaptığını ve aylık ortalama 600 TL kazandığını beyan ettiğinin belirtildiği, Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi (UYAP) kullanılarak alınan güncel nüfus kayıt örneğinde, sanığın evli ve çocuklu olduğuna dair bilgiler bulunmadığı,

Anlaşılmaktadır.

5237 sayılı TCK'nın "adli para cezası" başlıklı 52. maddesinin ikinci fıkrasında; "En az yirmi ve en fazla yüz Türk Lirası olan bir gün karşılığı adli para cezasının miktarı, kişinin ekonomik ve diğer şahsi halleri göz önünde bulundurularak takdir edilir" şeklinde düzenlemeye yer verilmiştir.

Adli para cezasının bir gün karşılığı miktarın, kişinin ekonomik durumu ve diğer şahsi hallerinin göz önünde bulundurulmak suretiyle tespit edilmesi gerektiği, anılan Kanun'un 52. maddesinin gerekçesinde; "Halen yürürlükte olan ve Hükümet Tasarında da muhafaza edilen, para cezası sistemi, cezadan beklenen amaçları gerçekleştirmekten uzak kalmaktadır. Özellikle enflasyon nedeniyle Türk parasının değerinin düşmesi karşısında, para cezalarını artırmak için sık sık yapılan kanun değişikleri de, uygulamada çeşitli sorunlara yol açmaktadır. Bu sorunların giderilmesi için para cezasının miktarının belirlenmesinde 'memur maaş katsayısı' veya 'yeniden değerleme oranı' gibi ölçütlerin dikkate alınması ise, ceza hukuku ilkeleriyle bağdaşmamaktadır.

Suç işleyen kişinin ekonomik durumu dikkate alınmadan hükmolunan para cezası, eşitlik ilkesine aykırı sonuçlar doğurmaktadır. Ödeme gücü olan kişi üzerinde etkisi olmayan, ödeme gücü olmayanı ise sonuçta yine infaz kurumuna gönderilmesini sonuçlayan bu sistemden vazgeçilerek; gün para cezası olarak adlandırılan ve günümüzde Almanya, Avusturya, Polonya, İsveç, Finlandiya, Danimarka ve hatta, Fransa gibi bir çok ülkede uygulanan sisteme geçilmiştir.

Gün para cezası sisteminin temel amacı, para cezasının kişinin ödeme gücüne göre belirlenmesi yoluyla, suç işleyen zengin ile fakir arasındaki eşitsizliği gidermektir. Bunun yanında sistem, uygulaması basit, etkili, saydam ve para cezasından güdülen amaçları yerine getirebilecek özelliktedir...." şeklindeki açıklamayla belirtilmiştir.

Bu düzenlemeye göre kanun koyucu, verilen cezadan beklenen etkinin oluşturulabilmesi için adli para cezasının belirlenmesinde kişinin ekonomik gücünün önemli olduğunu vurgulamış, bununla birlikte belirtilen soyut çerçeve içerisinde bir gün karşılığı miktarı takdir etme yetkisini yargılamayı yapan hakime vermiştir. Hakim bu tespiti yaparken, kolluk güçlerince belirlenen somut verileri göz önünde bulundurmalı, ancak rapordaki subjektif değerlendirmeler ile de bağlı olmamalıdır.

Bu bilgiler ışığında uyuşmazlık konusu değerlendirildiğinde;

Sanığın sosyal ve mali durumuna ilişkin 02.02.2012 tarihli tutanakta, sanığın araştırma tarihi itibarıyla herhangi bir işte çalışmadığı, bekar olan sanığın ailesiyle birlikte yaşadığı ve geçiminin babası tarafından sağlandığı, üzerine kayıtlı menkul veya gayrimenkul mal bulunmadığının tespit edildiği, sanığın Kollukta çaycı olduğunu ve aylık ortalama 500 TL kazandığını, Mahkemede ise hurdacı olduğunu ve aylık ortalama 600 TL kazandığını beyan ettiği göz önüne alındığında; sanığın ekonomik durumunun, beyanından ve yapılan araştırmadan daha iyi olduğuna ilişkin herhangi bir tespite yer verilmeden ve 20 eşit taksitle ödenmesi halinde bile 300 TL olan aylık taksitlerin sanığın ekonomik durumuna göre fazla miktarda olduğu da gözetilmeden, temel cezanın alt sınırdan belirlenmesine rağmen "geçmişinde çok sayıda suç kaydı bulunan sanığın kişiliği ve sosyal durumu ile cezanın caydırıcılık ilkeleri" şeklindeki çelişkili ve "ülkedeki enflasyonist ortam ve ekonomik koşullar, paranın alım gücü" gibi yasal olmayan gerekçelerle doğrudan verilen adli para cezasının, bir gün karşılığı miktarının alt sınırdan uzaklaşılarak 40 TL olarak belirlenmesinde isabet bulunmamaktadır.

Bu itibarla, Yerel Mahkemenin direnme kararına konu mahkümiyet hükmünün, doğrudan verilen adli para cezasının bir gün karşılığı miktarının, sanığın ekonomik ve şahsi halleri ile uyumlu olmayacak şekilde 40 TL'den belirlenmesi suretiyle fazla ceza tayini isabetsizliğinden bozulmasına karar verilmelidir.

Çoğunluk görüşüne katılmayan dört Ceza Genel Kurulu Üyesi; Yerel Mahkemece TCK'nın 52/2. maddesi uyarınca uygulama yapılırken, adli para cezasının bir gün karşılığının 40 TL olarak takdir edilmesinin isabetli olduğu görüşüyle karşı oy kullanmışlardır.

SONUÇ:

Açıklanan nedenlerle;

1. Mersin 18. Asliye Ceza Mahkemesinin 09.12.2015 tarihli ve 692-630 sayılı direnme kararına konu mahkümiyet hükmünün, doğrudan verilen adli para cezasının bir gün karşılığı miktarının, sanığın ekonomik ve şahsi halleri ile uyumlu olmayacak şekilde 40 TL'den belirlenmesi suretiyle fazla ceza tayini isabetsizliğinden BOZULMASINA,

2. Dosyanın, mahalline gönderilmek üzere Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına TEVDİ EDİLMESİNE, 24.10.2019 tarihinde yapılan müzakerede oy çokluğuyla karar verildi.