Av. Ayça ÇAĞLAR - 3308 SAYILI MESLEKİ EĞİTİM KANUNU KAPSAMINDA STAJ ÜCRET ALACAKLARI

Staj ücret alacağı nedir?

Stajyer öğrencilere ödenecek ücretin yasal dayanağı 3308 Sayılı Mesleki Eğitim Kanunu’nda yer almaktadır. Bu kanunun amacı, yasanın 1. maddesinde de yer aldığı üzere çırak, kalfa ve ustaların eğitimi ile okullarda, yükseköğretim kurumlarında ve işletmelerde yapılacak mesleki eğitime ilişkin esasları düzenlemektir.

Aynı yasanın ‘’Ücret ve Sosyal Güvenlik’’ başlıklı 25.maddesinde; ‘’Aday çırak ve çıraklar ile işletmelerde mesleki eğitim gören, staj veya tamamlayıcı eğitime devam eden öğrencilere işletmeler tarafından ödenecek ücret ve bu ücretlerdeki artışlar, düzenlenecek sözleşme ile tespit edilir. Ancak, işletmelerde mesleki eğitim gören öğrenciler ile mesleki ve teknik ortaöğretim okul ve kurumlarında staj veya tamamlayıcı eğitim gören öğrencilere asgari ücretin net tutarının; yirmi ve üzerinde personel çalıştıran işyerlerinde yüzde otuzundan, yirmiden az personel çalıştıran işyerlerinde yüzde on beşinden, aday çırak ve çırağa yaşına uygun asgari ücretin yüzde otuzundan aşağı ücret ödenemez. Bu amaçla kamu kurum ve kuruluşları gerekli tedbirleri alır.’’  hükmü bulunmaktadır. Yine yasaya göre aday çırak, çırak ve öğrencilere ödenecek ücretler her türlü vergiden müstesnadır. Görüldüğü üzere bu yasa maddesi ile staj ya da tamamlayıcı eğitim gören öğrencilere ödenecek asgari ücret belirlenmiş olup bu madde emredicidir. Emredici olan bu hüküm uyarınca işletmeler, bünyesinde staj ya da tamamlayıcı eğitim gören öğrencilere ücretlerini eksiksiz şekilde ödemek zorundadır. Bununla birlikte staj ücret alacağı hesaplamalarında öğrencinin stajında yapmış olduğu devamsızlıkların düşülmesi gerektiği yargı kararlarıyla içtihat edilmiş durumdadır.

Bununla beraber, yine 3308 Sayılı Kanun’un geçici 12.maddesi uyarınca ‘’2016-2017 eğitim ve öğretim yılı sonuna kadar uygulanmak üzere aday çırak ve çıraklar ile 18’inci madde hükümleri uyarınca işletmelerde mesleki eğitim gören, staj veya tamamlayıcı eğitime devam eden öğrencilere, 25’inci maddenin birinci fıkrası kapsamında yapılacak ödemeler asgari ücretin net tutarının yüzde otuzundan az olamaz. Ödenebilecek en az ücretin; yirmiden az personel çalıştıran işletmeler için üçte ikisi, yirmi ve üzerinde personel çalıştıran işletmeler için üçte biri, 25/8/1999 tarihli ve 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununun 53’üncü maddesinin üçüncü fıkrasının (B) bendinin (h) alt bendi için ayrılan tutardan Devlet katkısı olarak ödenir.’’ denilmektedir. Görüldüğü üzere 2016-2017 eğitim ve öğretim dönemi sonuna kadar uygulanacak bu hükme göre, yirmiden az personel çalıştıran işletmeler için üçte ikisinin, yirmi ve üzerinde personel çalıştıran işletmeler için ise üçte birinin devlet katkısı olarak ödenmesi gerekmekteydi.

Staj ücret alacağının istisnaları nelerdir?

Staj yapacak işletme bulunamaması nedeniyle stajını okulda yapan ortaöğretim öğrencileri ile yükseköğretim kurumları ve birimlerinde yapan yükseköğretim öğrencilerinin yaptıkları stajlar Mesleki Eğitim Kanunu’nun 25.maddesinin kapsamı dışındadır. 18/6/2017 tarihli ve 7033 sayılı Kanunun 32. maddesiyle, bu fıkrada yer alan “ortaöğretim” ibaresinden sonra gelmek üzere “öğrencileri ile yükseköğretim kurumları ve birimlerinde yapan yükseköğretim” ibaresi eklenmiştir.

Yapılan sözleşmede stajın ücret ödemeksizin yapılacağına ilişkin hükümler varsa bu hükümler geçerli midir?

Uygulamada özellikle mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında, okul ile reşit olmayan stajyer öğrencinin velisi arasında sözleşmeler imzalandığı ve bu sözleşmeye ücretten feragate ilişkin hükümler eklendiği görülmektedir. Ancak bu hükümler emredici yasa maddesine aykırılık teşkil ettiğinden geçersiz olup sözleşmede ücret ödenmeyeceğine ilişkin bir madde bulunsa dahi staj yapılan işletme tarafından öğrenciye ücret ödenmesi gerekmektedir.

Şöyle ki staj yapacak öğrencinin reşit olmadığı varsayımında, öğrencinin feragat sözleşmesi ya da ibra sözleşmesi imzalayacak fiil ehliyetine sahip olmaması başlı başına bir geçersizlik sebebidir. Kaldı ki böyle bir sözleşmenin imzalanmış olması dürüstlük kuralına ve 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu’nun emredici hükmüne aykırılık teşkil edecektir.

Yine 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun ‘’Ceza Koşulu ve İbra’’ başlıklı 420.maddesinde açıkça yer aldığı üzere hizmet sözleşmelerine sadece işçi aleyhine konulan ceza koşulu geçersizdir. Bu madde uyarınca işçinin işverenden alacağına ilişkin ibra sözleşmesinin yazılı olması, ibra tarihi itibarıyla sözleşmenin sona ermesinden başlayarak en az bir aylık sürenin geçmiş bulunması, ibra konusu alacağın türünün ve miktarının açıkça belirtilmesi, ödemenin hak tutarına nazaran noksansız ve banka aracılığıyla yapılması şarttır. Bu unsurları taşımayan ibra sözleşmeleri veya ibraname kesin olarak hükümsüzdür. Hakkın gerçek tutarda ödendiğini ihtiva etmeyen ibra sözleşmeleri veya ibra beyanını muhtevi diğer ödeme belgeleri, içerdikleri miktarla sınırlı olarak makbuz hükmündedir. Bu hâlde dahi, ödemelerin banka aracılığıyla yapılmış olması zorunludur. Anılan nedenlerle, hizmet sözleşmesi niteliğinde olan bu anlaşmalardaki ücret alınmayacağına yönelik feragat hükümleri ya da ibraya ilişkin hükümler geçersiz olacaktır.

Stajyer öğrencilerin geçirdiği kaza ya da hastalıklardan işletmeler sorumlu mudur?

Aday çırak, çırak ve öğrencinin eğitimi sırasında işyerinin kusuru halinde meydana gelecek iş kazaları ve meslek hastalıklarından işveren sorumludur.

Stajyer ücret alacaklarında husumet kime yöneltilmelidir?

Yukarıda belirtildiği üzere, stajyerlerin hak ettiği ücretler kanun koyucu tarafından özel olarak koruma altına alınmış olup yasa maddesinde staj yapılan işletmenin kamu ya da özel bir kurum olması noktasında herhangi bir ayrım yapılmamıştır. Uygulamada stajyer öğrencilerin SGK bildirimleri okumakta olduğu mesleki ve teknik okullar tarafından yapılmaktadır. Staj ücret alacağı ödenmeyen stajyer öğrenci, stajını özel bir kurumda ya da devlet kurumunda yapmış olabilir ve bu işletmelerden hak ettiği alacağı talep edebilir. Örneğin sağlık meslek lisesinde okuyan bir öğrenci stajını özel bir hastanede yapmışsa o işletmeyi davalı olarak göstermeli, bunun yanında devlet hastanesinde staj yapmış öğrenci ise husumeti Sağlık Bakanlığı’na yönlendirmelidir.

Staj ücret alacağında görevli mahkeme neresidir?

Stajyer öğrenciler statüleri itibariyle 4857 Sayılı İş Kanunu’na tabi olmadığından görevli mahkeme Asliye Hukuk Mahkemeleri olacaktır. Yine bu alacaklar için talep halinde yasal faiz işletilecektir.

Staj ücret alacağında yetkili mahkeme neresidir?

6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 6.maddesi uyarınca bu davalarda genel yetkili mahkeme, davalı gerçek veya tüzel kişinin davanın açıldığı tarihteki yerleşim yeri mahkemesi olacaktır. Ancak önemle söylemek gerekir ki, staj yapılan kurumda bir şubeleşme mevcutsa yine HMK’nın 14.maddesi uyarınca bir şubenin işlemlerinden doğan davalarda, o şubenin bulunduğu yer mahkemesi de yetkili olduğundan dava şubenin bulunduğu yerde de açılabilir.

Staj ücret alacağı davalarında zamanaşımı ne kadardır?

İlgili yasa maddesi uyarınca açılacak olan hukuk davalarında zamanaşımı süresi 5 yıl olup bu alacak, ödenmesi gereken her bir ücretin tahakkuk ettiği aydan itibaren 5 yıl geçmesiyle zamanaşımına uğrayacaktır. Burada yıl hesabı yapılması alacağın niteliği gereğince hatalı olacaktır. Örneğin şu an için 2015 yılının mayıs ayında hak kazanılan bir aylık staj ücreti, üzerinden 5 yıl geçtiği için zamanaşımına uğramışsa da 2015 yılının Eylül ayı ve devamında hak kazanılan staj ücretleri henüz zamanaşımına uğramamıştır. Görüldüğü üzere staj ücretleri her ay hak kazanılan ücretler olup her bir alacağın zamanaşımına uğrayıp uğramadığı kendi içerisinde değerlendirilmelidir.

Yaz stajı yapan öğrenciler staj ücreti talep edebilir mi?

Stajyerlerin yaz aylarında yapmış olduğu stajlar için öğrencilere ücret ödenip ödenmeyeceği konusunda kanunda açık bir hüküm bulunmamaktadır. Ancak Sağlık Bakanlığı Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü’nün 24.01.2007 tarih ve 2007/2 sayılı genelgesinde ‘’Bakanlığımıza bağlı sağlık kurum ve kuruluşları ile özel sağlık kurum ve kuruluşlarında, sağlık meslek liseleri 11 ve 12 nci sınıf öğrencilerinin eğitim süresince beceri eğitimi (yarı yıl ve yaz stajı hariç) mezkur mevzuat hükümleri uyarınca aşağıdaki hususlar çerçevesinde yapılacaktır.’’  hükmü ardından ‘’Yirmi ve daha fazla personel çalıştıran kurum ve kuruluşlar çalıştırdıkları personel (maaş ödenen kadrolu ve sözleşmeli) sayısının yüzde beşinden az, yüzde onundan fazla olmamak kaydı ile öncelikle sağlık meslek liseleri olmak üzere, mesleki ve teknik eğitim okul öğrencilerine beceri eğitimi yaptıracaktır.’’  denilmektedir.

Yine Milli Eğitim Bakanlığı Mesleki ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü’nün 29.04.2015 tarihli 4481085 sayılı yazısında ‘’Yaz stajı yapan öğrencilere işletmelerde mesleki eğitimine devam eden öğrenciler gibi ücret ödenmesi ile ilgili yasal bir düzenleme bulunmamaktadır.’’  hükmüne yer verilmiştir. Görüldüğü üzere her ne kadar bu husus tartışmalı olsa da stajyer öğrencilere yaz stajı ücreti ödenmemesi gerektiği genelgeler ve diğer düzenlemelerle kararlaştırılmış durumdadır. Yine her somut olayın kendi içerisinde değerlendirilmesi gerektiğinden, yasal süreç öncesinde alanında uzman bir avukattan yardım alınması hak kayıplarının önüne geçecektir.