COVİD-19 SÜRECİNDE KISA ÇALIŞMA VE KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ

1. KISA ÇALIŞMA UYGULAMASI NEDİR?

Kısa çalışma ve kısa çalışma ödeneği, 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu Ek Madde 2’de düzenlenmiştir. Buna göre; genel ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz ile zorlayıcı sebeplerle işyerindeki haftalık çalışma sürelerinin geçici olarak önemli ölçüde azaltılması veya işyerinde faaliyetin tamamen veya kısmen geçici olarak durdurulması hallerinde, işyerinde üç ayı aşmamak üzere kısa çalışma yapılabilir.

Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneği Hakkında Yönetmelik’in 3. maddesi uyarınca;  işyerindeki haftalık çalışma sürelerinin geçici olarak en az üçte bir oranında azaltılması veya süreklilik koşulu aranmaksızın işyerinde faaliyetin tamamen veya kısmen en az dört hafta süreyle durdurulması kısa çalışma kabul edilir.

2. KORONA VİRÜS ZORLAYICI SEBEP OLARAK KABUL EDİLEBİLİR Mİ?

Zorlayıcı sebep, işverenin kendi sevk ve idaresinden kaynaklanmayan, önceden kestirilemeyen, bunun sonucu olarak bertaraf edilmesine imkân bulunmayan, geçici olarak çalışma süresinin azaltılması veya faaliyetin tamamen veya kısmen durdurulması ile sonuçlanan dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel durumları ya da deprem, yangın, su baskını, heyelan, salgın hastalık, seferberlik gibi durumları ifade eder.

Dünyayı etkisi altına alan Korona virüs (covid-19) Çin'de ortaya çıkmasının ardından tüm kıtalara yayılmıştır. Binlerce can kaybının yaşandığı Korona virüs nedeniyle Dünya Sağlık Örgütü salgını Pandemi olarak ilan etmiştir. Pandemiler veya pandemik hastalıklar, bir kıta, hatta tüm dünya yüzeyi gibi çok geniş bir alanda yayılan ve etkisini gösteren salgın hastalıklara (epidemi) verilen genel addır. Bu sebeplerle Korona virüs salgın hastalık kapsamına girmektedir ve zorlayıcı sebep olarak karşımıza çıkmaktadır.

3. KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİNE  BAŞVURU NE ŞEKİLDE YAPILIR?

İşsizlik Sigortası Kanunu’na göre sigortalı sayılan kişileri hizmet akdine tabi olarak çalıştıran işveren, kısa çalışma talebini, derhal gerekçeleri ile birlikte Türkiye İş Kurumuna, varsa toplu iş sözleşmesi tarafı sendikaya bir yazı ile bildirecektir.

İşveren bildiriminde;

a) Genel ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz ile zorlayıcı sebeplerin işyerine etkilerini ve zorlayıcı sebebin ne olduğunu belirtmek,

b) İşyerinin unvanını, adresini, varsa toplu iş sözleşmesi tarafı işçi sendikasını, işyeri İŞKUR numarasını ve sosyal güvenlik işyeri sicil numarasını belirtmek,

c) Manyetik ve yazılı ortamda Kurumca belirlenen formatta hazırlanan kısa çalışma yaptırılacak işçilere ilişkin bilgileri içeren listeyi Kurum birimine teslim etmek, zorundadır.

4. KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİNDEN YARARLANMA KOŞULLARI NELERDİR?

İşçinin kısa çalışma ödeneğinden yararlanabilmesi için işverenin kısa çalışma talebinin uygun bulunması ve iş müfettişlerince yapılacak inceleme sonucu kısa çalışmaya katılacaklar listesinde işçinin bilgilerinin bulunması gerekmektedir. Bununla birlikte 30/06/2020 tarihine kadar geçerli olmak üzere, yeni koronavirüs (Covid-19) kaynaklı zorlayıcı sebep gerekçesiyle yapılan kısa çalışma başvuruları için, çalışanın kısa çalışmanın başladığı tarihten önceki son 60 gün içinde kesintisiz çalışmış olması ve son üç yıl içinde adına en az 450 gün işsizlik sigortası primi bildirilmiş olması gerekir. Bu koşulu taşımayanlar, kısa çalışma süresini geçmemek üzere son işsizlik ödeneği hak sahipliğinden kalan süre kadar kısa çalışma ödeneğinden yararlanmaya devam eder. Ayrıca kısa çalışma uygulamasından yararlanabilmek için, iş yerinde kısa çalışma uygulanan dönemde 4857 sayılı Kanunun 25 inci maddesinin birinci fıkrasının (II) numaralı bendinde yer alan sebepler hariç olmak kaydıyla işveren tarafından işçi çıkarılmaması gerekir.

5. KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİNİN MİKTARI VE ÖDENMESİ NE ŞEKİLDE OLACAK?

Günlük kısa çalışma ödeneği; sigortalının son oniki aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının %60’ıdır. Bu şekilde hesaplanan kısa çalışma ödeneği miktarı, 4857 sayılı Kanunun 39 uncu maddesine göre 16 yaşından büyük işçiler için uygulanan aylık asgari ücretin brüt tutarının % 150’sini geçemez. 2020 yılı için yapılabilecek ödemenin alt sınırı aylık 1752 TL olmakla birlikte üst sınırı aylık 4381 TL olup, ödemelerden yalnızca damga vergisi kesilmektedir.

Kısa çalışma ödeneğinin süresi üç ayı aşmamak üzere kısa çalışma süresi kadardır ancak Cumhurbaşkanı kısa çalışma ödeneğinin süresini altı aya kadar uzatmaya yetkilidir. Kısa çalışma ödeneği, işyerinde uygulanan haftalık çalışma süresini tamamlayacak şekilde, çalışılmayan süreler için aylık olarak hesaplanır. Kısa çalışma ödeneği, uygunluk tespitinde belirtilen süreyi aşmamak kaydıyla fiilen gerçekleşen kısa çalışma süresi üzerinden verilir.

Zorlayıcı sebeplerle işyerinde kısa çalışma yapılması halinde, ödemeler 4857 sayılı Kanunun 24 üncü maddesinin (III) numaralı bendinde ve 40 ıncı maddesinde öngörülen bir haftalık süreden sonra başlar. Kısa çalışma yapan işçinin çalışılmayan hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil günlerine ilişkin ücret ve kısa çalışma ödeneği miktarı, kısa çalışma yapılan süreyle orantılı olarak işveren ve Kurum tarafından ödenir. İşverenin hatalı bilgi ve belge vermesi nedeniyle yapılan fazla ödemeler, yasal faizi ile birlikte işverenden, işçinin kusurundan kaynaklanan fazla ödemeler ise yasal faizi ile birlikte işçiden tahsil edilir.

6. KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ HANGİ HALLERDE KESİLİR?

Kısa çalışma ödeneği alanların işe girmesi, yaşlılık aylığı almaya başlaması, herhangi bir sebeple silâhaltına alınması, herhangi bir kanundan doğan çalışma ödevi nedeniyle işinden ayrılması hallerinde veya geçici iş göremezlik ödeneğinin başlaması durumunda geçici iş göremezlik ödeneğine konu olan sağlık raporunun başladığı tarih itibariyle kısa çalışma ödeneği kesilir.

7. KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ ALINDIĞI SÜREDE İŞÇİNİN SİGORTA PRİMİNİN DURUMU NEDİR?

İşçinin kısa çalışma ödeneği aldığı süre için genel sağlık sigortası primleri ödenmektedir.

İşçinin kısa çalışma ödeneği aldığı sürede, işveren işçinin sigorta primini yatırmaktan muaf tutulur. Bu süre boyunca işçinin sigorta primi Türkiye İş Kurumu tarafından karşılanır.

Kısa çalışma ödeneği süresince (3 ay) emeklilik primleri yatırılmayacaktır. Yani, kısa çalışma süresince işyerinde haftalık 45 saat olarak kısa çalışmadan yararlanıldı ise bu durumda (ilk hafta yarım ücret hariç) emeklilik primi yatmayacaktır.

Eğer 15 saat veya 30 saat gibi eksik sürelerde çalışma yapılıyorsa bu durumda çalışılan süreler için emeklilik dâhil sigorta primleri yatırılacak, ancak çalışılmayan (kısa çalışma kapsamındaki) süreler için emeklilik primi İŞKUR tarafından yatırılmayacaktır.

Av. Begüm GÜREL (LL.M.) & Stj. Av. Mücahit Tayfun MANDIRA